Biskup Legnicki podał m.in. kto może dostąpić pogrzebu katolickiego, na jakich zasadach oraz ile ma zapłacić za pogrzeb a także kogo można pozbawić prawa do pogrzebu katolickiego.

Instrukcję w sprawie katolickiego pogrzebu oraz zarządzania cmentarzami przekazał Biskup Legnicki Andrzej Siemieniewski. W tej podał szczegółowe normy prawa kanonicznego i przepisy liturgiczne dotyczące pogrzebu katolickiego.

Normy ogólne dotyczące pogrzebu

Zgodnie ze wskazaniami Biskupa po śmierci ciała zmarłych mają zostać pogrzebane na cmentarzu lub w krypcie. Nie jest dozwolone przechowywanie prochów w miejscu zamieszkania. Podobnie jak nie wolno zezwalać na rozrzucenie prochów w powietrzu, na ziemi lub w wodzie czy też przerabiać je na pamiątki, biżuterię czy inne, temu podobne przedmioty.

Obrzędy pogrzebowe osoby wierzącej powinny odbyć się w jego własnym kościele parafialnym. Prawo i obowiązek pochówku należą do parafii zmarłego oraz proboszcza jako szafarza lub tego, kto posiada jego uprawnienia. Na miejsce pogrzebu sam wierny (przed śmiercią) lub osoby odpowiedzialne za przygotowanie jego pochówku mogą wybrać także inny kościół, jednak za zgodą tego, kto nim zarządza oraz po uprzednim powiadomieniu właściwego proboszcza osoby zmarłej. Mogą to uczynić: proboszcz parafii w której odbędzie się pochówek, lub osoby, do których należy troska o pogrzeb zmarłego.

Na pogrzeb wiernego poza parafią jego zamieszkania nie jest wymagana zgoda własnego proboszcza, a jedynie uprzednie powiadomienie go o tym fakcie.

„Czas pomiędzy śmiercią a pogrzebem jest szczególnie trudny i wymaga dużej delikatności ze strony wspólnoty Kościoła. Dlatego zgłoszenie pogrzebu w kancelarii parafialnej powinien z zasady przyjmować osobiście duszpasterz. Jest to dogodny moment, aby najbliższej rodzinie zmarłego wyrazić szczere współczucie i okazać troskę oraz zachęcić do modlitwy za zmarłą osobę i sakramentu pokuty. Duszpasterz powinien w rozmowie wyjaśnić rodzinie przepisy dotyczące obrzędu i uzgodnić porządek liturgii pogrzebowej. Konieczne jest dokładne i spokojne wyjaśnienie jakie dokumenty rodzina powinna złożyć w kancelarii oraz kiedy i na jakich zasadach mogą nastąpić mowy pogrzebowe. Od księdza czy diakona wymagany jest strój duchowny.” – wyjaśnia Biskup Andrzej Siemieniewski.

Prawo do pogrzebu

W przekazanych normach prawa kanonicznego i przepisach liturgicznych dotyczących pogrzebu katolickiego Biskup zaznacza, iż wierni zmarli powinni otrzymać pogrzeb kościelny, zgodnie z przepisami prawa przy czym wskazuje, iż katechumeni są zrównani z wiernymi w tym prawie.

Za wiernych w Kościele uważa się tych, którzy przez chrzest zostali wszczepieni w Chrystusa. Natomiast za katechumenów w przypadku pogrzebu należy rozumieć wszystkich, którzy w jakiś sposób wyrazili swoje pragnienie przyjęcia chrztu, nawet wtedy, gdy nie zostali jeszcze formalnie włączeni do katechumenatu. Dlatego nikt nie może być pozbawiony katolickiego pogrzebu wolą osób prywatnych. Nawet w przypadku zmarłego, który za zżycia mógł wyrazić wolę zrezygnowania z okazałego pogrzebu, nie można zrezygnować z kościelnego pogrzebu w ogóle. Prawo do pogrzebu obejmuje też prawo do sprawowania za zmarłego mszy świętej pogrzebowej, podczas której Kościół modli się za niego i przynosi mu duchową pomoc.

„Dzieci, które osiągnęły używanie rozumu, które w prawie kanonicznym jest związane z ukończeniem siódmego roku życia (kan. 97 § 2 KPK), należy pochować jak osoby dorosłe, jednak w obrzędach można używać modlitw przewidzianych dla dzieci. Kiedy natomiast ma się do czynienia z dziećmi ochrzczonymi, które zmarły przed ukończeniem siódmego roku życia wówczas należy sprawować obrzędy pogrzebu nieco inaczej, modląc się o pokój dla najbliższych i podkreślając miłość Boga wobec zmarłego dziecka. Podczas obrzędów pogrzebu dziecka ochrzczonego używa się w liturgii szat kolor białego.

Nie należy odmawiać pogrzebu dziecku nieochrzczonemu, zwłaszcza jeśli rodzice pragnęli je ochrzcić, jednak praktyka udzielania pogrzebu dzieciom zmarłym przed chrztem nie może zniekształcać nauki Kościoła o konieczności chrztu, co też powinno być obecne w jego stałym nauczaniu.

W zorganizowaniu pogrzebu płodu w Polsce obowiązują obecnie przepisy, które – na mocy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 7 grudnia 2001 roku uznają dzieci martwo urodzone za zwłoki. Mogą one być pochowane przez osoby uprawnione, czyli rodziców i najbliższą rodzinę i nie jest wymagany do ich pochówku akt zgonu (Ustawa z 26 maja 2011 roku o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych). Pogrzeb dziecka zmarłego wskutek poronienia albo przedwczesnego porodu powinien dokonać się zgodnie z obrzędami przewidzianymi na pogrzeb dziecka nieochrzczonego. Nie należy używać pojęcia pokropek”, ale pogrzeb dziecka. Jednocześnie trzeba zaznaczyć, ze Kościół nie traktuje pochowania dzieci poronionych jako obowiązku religijnego i zgadza się na to, aby dzieci zmarłe w okresie płodowym mogły być pochowane bez religijnego obrzędu, jednak w sposób godny osoby ludzkiej.” – wyjaśnia Biskup Legnicki.

Pogrzebu katolickiego chrześcijaninowi niekatolikowi można udzielić jedynie za zgodą ordynariusza miejsca, gdy zmarły za życia nie wyraził woli przeciwnej oraz w sytuacji, gdy fizycznie lub moralnie jest niemożliwe udanie się do jego niekatolickiego szafarza.

Biskup zaznacza także, iż samobójcom nie należy odmawiać pogrzebu katolickiego, a osoba przekazująca swoje ciało do celów badawczych i dydaktycznych powinna zastrzec sobie sprawienie katolickiego pogrzebu po wykorzystaniu zwłok, a instytucja medyczna powinna taki pogrzeb zorganizować.

Pozbawienie prawa do pogrzebu

Zgodnie ze wskazaniami Biskupa pogrzebu można odmówić osobie, która w sposób ciężki i trwały wykracza przeciw moralności chrześcijańskiej, a grzeszne życie jest znane otoczeniu (oraz nie jest przez nie akceptowane). W kan. 1184 §1 KPK są to:

1. notoryczni apostaci, heretycy i schizmatycy,
2. osoby, które wybrały kremację z motywów przeciwnych wierze chrześcijańskiej,
3. inni jawni grzesznicy, których pogrzeb wiązałby się ze zgorszeniem wiernych. Pozbawienie pogrzebu zawiera w sobie odmowę odprawienia mszy świętej pogrzebowej.

Udzielenia pogrzebu członkom chrześcijańskich Kościołów i wspólnot niekatolickich nie odnosi się do tych osób, które za życia wystąpiły z Kościoła katolickiego i są uznawane za heretyków, apostatów i schizmatyków, gdyż oni z mocy samego prawa są pozbawieni pogrzebu kościelnego.

„Duszpasterze nie powinni podejmować zbyt pochopnie decyzji dotyczącej pozbawienia formy katolickiej pogrzebu wiernego, który utracił życie poprzez akt eutanazji, ale powinni przedstawić sprawę własnemu ordynariuszowi miejsca, który podejmie właściwą decyzję” – wyjaśnia Biskup, który dodaje, iż każdą sytuację odmowy pogrzebu katolickiego księża mają obowiązek zgłosić w trybie pilnym do Legnickiej Kurii Diecezjalnej a Rodzina może zwrócić się z pismem o pogrzeb do biskupa diecezjalnego.

Forma liturgiczna pogrzebu

Kremacja jest związana z pogrzebem. Obrzędy pogrzebowe z mszą świętą i ostatnim pożegnaniem powinny być celebrowane przed kremacją ciała ludzkiego. Po spopieleniu zwłok sprawuje się obrzęd związany ze złożeniem urny do grobu.

Obrzędy pogrzebowe można sprawować nad samą urna. Ma to miejsce wtedy gdy przemawiają za tym względy duszpasterskie, zwłaszcza w sytuacji, gdy śmierć nastąpiła z dala od miejsca zamieszkania, a kremacja ułatwiłaby sprowadzenie doczesnych szczątków osoby zmarłej, lub kiedy uczestnicy pogrzebu przybywają z daleka i nie jest możliwe, aby uczestniczyli w dwóch częściach pogrzebu.

Jeżeli istnieją zwyczaje wygłaszania mów pogrzebowych, krewni lub bliscy zmarłego mogą wygłosić słowa pożegnania. Ma się to jednak dokonać poza liturgią mszy świętej. Sugerowane jest ustalenie czasu na przemowy w kościele przed mszą lub ewentualnie na cmentarzu nad grobem zmarłego.

Cennik pogrzebu

„Kodeks Prawa Kanonicznego nie przewiduje przy pogrzebach opłat (taxas), ale ofiary (oblationes), których wysokość ma być uzależniona od uznania wiernych (kan. 1181 KPK). Ofiara taka jest czymś innym niż obowiązkowe opłaty za usługi cmentarno- pogrzebowe.” – wyjaśnia Biskup Andrzej Siemieniewski.