Budynek wysokogórskiego obserwatorium meteorologicznego im. Tadeusza Hołdysa położony na szczycie góry Śnieżka został wpisany do rejestru zabytków województwa dolnośląskiego.
Budynek wysokogórskiego obserwatorium meteorologicznego im. Tadeusza Hołdysa położony na szczycie góry Śnieżka został wpisany do rejestru zabytków województwa dolnośląskiego. Nietypowy jak na czas powstania projekt często porównywany był do obiektu kosmicznego, a inspiracji doszukiwano się w modnym w owym czasie temacie UFO. Sami architekci wielokrotnie podkreślali, że inspiracją był surowy, pozbawiony roślinności krajobraz szczytu Śnieżki. – poinformował dziś Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Budynek wysokogórskiego obserwatorium meteorologicznego na Śnieżce
Budynek wysokogórskiego obserwatorium meteorologicznego położony na szczycie góry Śnieżka został zbudowany w latach 1969-1974 według projektu architektów Wojciecha Lipińskiego i Waldemara Wawrzyniaka, w miejsce znajdujących się tu wcześniej schroniska i obserwatorium meteorologicznego. Wizja zakładająca wzniesienie „marsjańskich talerzy”, całkowicie odstępowała od konwencjonalnych rozwiązań. Budowa „spodków” została zakończona 13 listopada 1974.
Pierwsze obserwatorium na Śnieżce
Pierwsze systematyczne pomiary na szczycie Śnieżki prowadzono już w XIX wieku, jednak z czasem zły stan techniczny budynku obserwatorium zaczął wpływać na wyniki pomiarowe, co zapoczątkowało rozmowy o potrzebie budowy nowego obiektu. Przygotowania rozpoczęto w latach 50. XX wieku; w latach 60 XX stulecia podjęto decyzję o rozbiórce istniejącego obiektu i opracowaniu koncepcji zabudowy obiektem mieszczącym obserwatorium meteorologiczne oraz schronisko PTTK. Zwycięski projekt zakładu projektowo-usługowego Politechniki Wrocławskiej zakładał odstąpienie od dotychczasowych rozwiązań i stworzenie obiektu z prefabrykatów, co miało być rozwiązaniem tańszym i łatwiejszym w realizacji; nie wymagało też natychmiastowej rozbiórki dotychczasowej zabudowy. Warunki atmosferyczne panujące na szczycie wymusiły na projektantach nowej koncepcji budynku konsultacje ze specjalistami różnych branż, co do zastosowania rozwiązań i parametrów w zakresie konstrukcji, izolacji oraz zabezpieczenia przed wyładowaniami atmosferycznymi. – czytamy w uzasadnieniu decyzji konserwatora.
Co zainspirowało projektanta spodków na Śnieżce?
“- Zasugerowały mnie charakterystyczne dla Karkonoszy grupy skalne uformowane erozją. Ze spiętrzeń eliptycznych głazów zapożyczyłem przyszły kształt obiektu. W grę wchodził też aspekt aerodynamiczny, dominujący przy konstrukcji samolotów, o których jako zamiłowany szybownik wiele się naczytałem.
Z uwagi na wiejące na Śnieżce silne wiatry taką opływową, aerodynamiczną sylwetkę dyktowała nie tylko troska o trwałość budowli, ale i o potrzeby, wynikające z zadań obserwatorium.” (Waldemar Lipiński w wywiadzie dla Marii Jarmolukowej)
Co mieści się w spodkach na Śnieżce?
Obserwatorium meteorologiczne i schronisko na Ścieżce składa się z trzech dysków. W górnym, najmniejszym (13 metrów średnicy) mieści się obserwatorium meteorologiczne, W środkowym dysku (20 metrów średnicy) znajdują się pomieszczenia techniczne. Natomiast w dolnym, największym dysku (30 metrów średnicy) zlokalizowano restaurację.
Mimo wprowadzonych zmian i remontów, związanych z eksploracją obiektu oraz panującymi w tym miejscu warunkami atmosferycznymi, pierwotna forma pozostaje nadal czytelna, co świadczy o zachowanych walorach autentyczności przedmiotowego obiektu. Futurystyczny projekt koreluje z istniejącą zabudową, m. in. XVII – wieczną kaplicą św. Wawrzyńca, która również została założona na rzucie okręgu. Forma budynku obserwatorium na stałe wpisała się w pejzaż Dolnego Śląska, obiekt stał się symbolem regionu, elementem go identyfikującym. Stanowi istotny komponent krajobrazu górskiego, ma ogromne znaczenie dla lokalnej tożsamości kulturowej. – tłumaczy DWKZ
Śnieżka była jednym z punktów strategicznych na Dolnym Śląsku. W schronisku znajdowała się aparatura nasłuchowa i przekaźnikowa. Przez Śnieżkę realizowane było połączenie radioliniowe z oblężonym Wrocławiem (wojska radzieckie przecięły wszystkie znalezione połączenia kablowe na obrzeżach Wrocławia, choć oblężeni Niemcy nawet z nich nie korzystali, obawiając się podsłuchu), które pozwalało na bieżącą, nieprzerwaną komunikację z Berlinem. Szczyt był także niezwykle ważny dla obserwacji meteorologicznych, dlatego na szczycie istniało obserwatorium kierowane w maju 1945 roku przez kierownika Kurta Glassa. Podobno infrastruktura turystyczna i naukowa była zaminowana i przygotowana do wysadzenia, lecz zapobiegł temu tenże kierownik Glass.
Dziś nie da się już chyba rozstrzygnąć jakiej narodowości żołnierze jako pierwsi zdobyli w maju Śnieżkę: Czechosłowacy, Polacy czy Rosjanie. W relacji czechosłowackiej 16 maja o 7 rano na Śnieżkę, którą opuściła wcześniej niemiecka załoga wojskowa, dotarli żołnierze dowodzeni przez sierżanta Frantiska Macha.
Polskie dokumenty z tego okresu podają, że 17 maja budynek obserwatorium został zajęty przez Czechosłowaków, którzy zawiesili czechosłowacką flagę. Po kilku dniach dotarł na szczyt porucznik Ladislav Jerie, który nakazał przesyłanie meldunków pogodowych do Pragi i umieszczenie napisów w języku czeskim. W czerwcu granica została obsadzona przez oddziały Wojska Polskiego, zdjęto czechosłowacką flagę i napisy, choć nadal wysyłano do Pragi meldunki meteorologiczne. 13 lipca na szczycie pojawiło się dwóch czechosłowackich oficerów, urzędnik Ministerstwa Komunikacji oraz trzech meteorologów. Zapewnili oni kierownika Glassa, że pozostanie na Śnieżce, nie spodobał się za to Paweł Poloczek. Zareagował na to natychmiast pełnomocnik Wojciech Tabaka z Jeleniej Góry. Wykorzystano wojsko i Milicję Obywatelską do utworzenia stałego posterunku na szczycie. Odebrano również od personelu obserwatorium deklarację lojalności wobec Państwa Polskiego.
Ostatecznie 16 września odbyła się na szczycie oficjalna uroczystość objęcia obserwatorium meteorologicznego przez Polaków.
Całość w mirsk.eu/goraca-granica/