To jedno z piękniejszych miejsc w regionie, które jest celem wielu pragnących obcowania z przyrodą turystów. Czy miejsce to będzie nadal dostępne, czy zostanie zamknięte?

Park Krajobrazowy Doliny Bobru

Park Krajobrazowy Doliny Bobru został utworzony w celu zachowania struktury układu hydrograficznego doliny rzeki Bóbr wraz z łąkami, starorzeczami, terenami podmokłymi oraz innymi zbiornikami wodnymi, będącymi siedliskami chronionych i rzadkich gatunków roślin, zwierząt grzybów, a także geologicznej i geomorfologicznej różnorodności tego obszaru.

Maciejowicki Potok

Jednym z ciekawszych przyrodniczo i geomorfologicznie miejsc w parku jest przełomowy odcinek Maciejowickiego Potoku (dł.1550 m), który wyróżnia się pod względem morfologii i swojego przebiegu spośród dopływów Bobru. Jest to jar rzeczny o stromych, częściowo skalnych zboczach, których nachylenie osiąga do 25º. Miejsce to nazwane zostało Dzikim Wąwozem.

Dziki Wąwóz

Jak wskazuje Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych Dziki Wąwóz jest fragmentem założenia pałacowo- parkowego znajdującego się w Maciejowcu, którego historia sięga pierwszej połowy XIX wieku. Całość założenia obejmuje powierzchnię 29 ha. Na atrakcyjność założenia wpływają: pałac klasycystyczny, mauzoleum, kaplica oraz park przypałacowy z licznymi starymi nasadzeniami drzew i krzewów rodzimych, a także egzotycznych m.in.: tulipanowiec amerykański, magnolia japońska, kasztan jadalny czy cyprysik nutkajski.

Dziki Wodospad

Jedną z największych atrakcji Dzikiego Wąwozu, oprócz licznych ścian skalnych, ambon czy głazowisk jest Dziki Wodospad – niewielka kaskada utworzona z kilkumetrowej wielkości progu skalnego, obok którego znajdują się dwie wysokie ściany skalne.

Rezerwat przyrody “Dziki Wąwóz”

Wiosną ubiegłego roku, w załączniku do uchwały Sejmiku Województwa Dolnośląskiego w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Parku Krajobrazowego Doliny Bobru pojawiło się wskazanie utworzenia w tym miejscu rezerwatu z wprowadzeniem wszystkich zakazów przewidzianych w ustawie.

Czym jest rezerwat przyrody?

Jak wskazuje Tomasz Jankowski Nadleśniczy Nadleśnictwa w Lwówku Śląskim, rezerwat przyrody, to druga, po parku narodowym, najwyższa forma ochrony przyrody w Polsce. Zgodnie z zapisami Art. 13. 1. ustawy o ochronie przyrody, „Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.” Wokół rezerwatu może, ale nie musi, być wyznaczona otulina rezerwatu – Art. 13. 2. „Na obszarach graniczących z rezerwatem przyrody może być wyznaczona otulina.”

Kto tworzy rezerwaty? Czy Lasy Państwowe mogą same stworzyć rezerwat?

Odpowiedzi na te pytania również znajdziemy w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody. Art. 13. 3. Cytowanej ustawy mówi: „Uznanie za rezerwat przyrody obszarów, o których mowa w ust. 1, następuje w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska, które określa jego nazwę, położenie lub przebieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona, cele ochrony oraz rodzaj, typ i podtyp rezerwatu przyrody, a także sprawującego nadzór nad rezerwatem. Regionalny dyrektor ochrony środowiska, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia, po zasięgnięciu opinii regionalnej rady ochrony przyrody, może zwiększyć obszar rezerwatu przyrody, zmienić cele ochrony, a w razie bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych, dla których rezerwat został powołany – zmniejszyć obszar rezerwatu przyrody albo zlikwidować rezerwat przyrody.”

Czy pomysł powołania rezerwatu przyrody to sprawa nowa?

– Zdecydowanie – nie. – podkreśla Tomasz Jankowski Nadleśniczy Nadleśnictwa w Lwówku Śląskim, który zaznacza, iż atrakcyjność walorów przyrodniczych i krajobrazowych okolic Maciejowca, jak i samego Dzikiego Wąwozu, przyrodnicy, leśnicy, ale również władze lokalne, dostrzegli już wiele lat temu, znalazło to odzwierciedlenie w szeregu aktach prawa, w tym również prawa miejscowego.

Już blisko 50 lat temu, w 1976 roku, Decyzją wojewody do rejestru zabytków województwa wpisano „Park w Maciejowcu”.

Nadleśnictwo wskazuje, iż w 2001 roku czyli ćwierć wieku później, w Rozporządzeniu Wojewody Dolnośląskiego z dnia 23 marca 2001 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony Parku Krajobrazowego Doliny Bobru i jego otuliny w dziale III.2.1. Zasady ochrony przyrody nieożywionej i gleb, pkt.4. czytamy „Ponadto wskazuje się na terenie parku do szczególnej ochrony indywidualnej następujące obiekty w drodze uznania ich jako zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Są to: … dolina Maciejowickiego Potoku, tzw. “Dziki Wąwóz” (gmina Lubomierz)”.

W zapisach prawa miejscowego natrafiamy na konkretne zapisy planujące objęcie terenów Dzikiego Wąwozu ochroną rezerwatową.

W II. 2. 2. Załącznika nr 1 do uchwały Nr XIX/113/12 Rady Miejskiej Gminy Lubomierz z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie Zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Lubomierz czytamy:

„Dla zachowania wartości szczególnie cennych przyrodniczo terenów o największym stopniu biozróżnicowania zakłada się objęcie ich ochroną rezerwatową. Dotyczy to terenu:

• “Doliny Dzikiego Potoku” pod Maciejowcem (aktualnie zmieniono nazwę na projektowany rezerwat przyrody „Dziki Wąwóz”),
• Przełomu Bobru pomiędzy Górą Stanek a Wysokimi Skałami.

Zakłada się ponadto, że przeprowadzenie kompleksowej inwentaryzacji przyrodniczej gminy pozwoli ponadto na wyodrębnienie obszarów wskazanych do ochrony jako użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe i stanowiska dokumentacyjne. Utworzenie takich jednostek zapewni prawidłową strukturę użytkowania przestrzeni gminy z punktu widzenia zasad ekorozwoju. Zakłada się zmianę granicy projektowanego rezerwatu przyrody „Dziki Wąwóz” w miejscowości Pokrzywnik.

Program Ochrony Przyrody dla Nadleśnictwa Lwówek Śląski na lata 2021-2030 w dziale IV.1.2. – Proponowane rezerwaty przyrody, również zawiera propozycję utworzenia rezerwatu „Dziki Wąwóz”.

Na 100-lecie swojego istnienia Lasy Państwowe ogłosiły inicjatywę utworzenia lub powiększenia 100 rezerwatów przyrody. W związku z tą inicjatywą, Nadleśnictwo Lwówek Śląski zaproponowało utworzenie rezerwatu w Dzikim Wąwozie.

Gdzie leży projektowany rezerwat?

Nadleśnictwo w Lwówku Śląskim informuje, iż projektowany rezerwat przyrody zlokalizowany jest w dolinie Maciejowskiego Potoku położonego pomiędzy Maciejowcem, a Pilchowicami. Oddziela mikroregion Wzniesień Radoniowskich od Wzgórz Radomickich. Krajobraz obszaru jest mozaiką siedlisk leśnych z dobrze zachowanymi zbiorowiskami buczyn oraz lasów zboczowych. W wyniku inwentaryzacji przyrodniczej stwierdzono, że „Dolina Maciejowskiego Potoku” jest w większości zalesiona, charakteryzuje się stromymi zboczami o spadkach dochodzących do 70°, licznymi jarami i wychodniami skalnymi, głównie krzemionowymi, gnejsowymi, granitowymi, ale także znajdują się tutaj odsłonięcia łupkowe. Jest to miejsce o dużych walorach krajobrazowych.

W szacie roślinnej, na stromych stokach dominują kwaśne i ubogie buczyny wyżynne w zespole Luluzo luzuloidis- Fagetum. Jest to dominujące zbiorowisko leśne. Na wysoczyznach można spotkać uboższe postaci grądów ze związku Carpinion betuli z dębami: szypułkowym (Quercus robur), bezszypułkowym (Quercus petraea), lipą drobnolistną (Tilia cordata), klonem zwyczajnym (Acer platanoides) i grabem (Carpinus betulus), w jarach żyźniejsze postaci buczyn Fagion sylvaticae. W miejscach o zasobnym podłożu wykształciły się ziołoroślowe lasy stokowe ze związku Acerion pseudoplatanii z jaworem (Acer pseudoplatanus) i wiązem górskim (Ulmus glabra). Na wychodniach skalnych uboższe formy zespołu paproci szczelinowych ze związku Androsacion vandelii, gdzie dominującymi gatunkami są paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare) i mchy z rodzaju tujowiec (Thamariscinum sp.). W najniższych partiach doliny wykształciły się ziołorośla przypotokowe z ostrożeniem warzywnym (Cirsium oleraceum) i bodziszkiem błotnym (Geranium palustre). Lasy w dolinie Potoku Maciejowskiego nie są użytkowane gospodarczo ze względu na trudno dostępny teren. Obfitują w martwe drewno, stanowiące niszę ekologiczną dla wielu gatunków grzybów i owadów. Na całym terenie liczne są drzewa ponad 100 letnie. Trzeba przy tym zaznaczyć, że las po części nie ma charakteru naturalnego. Obecne są nasadzenia daglezji (Pseudotsuga menziesii), wydzielenia, gdzie dominuje świerk (Picea abies) zastępczo w miejscu kwaśnych buczyn lub żyznych lasów zboczowych, o czym świadczy leszczyna (Corylus avellana) w podszycie. Nasadzenia sosnowe (Pinus sylvestris), jodły (Abies alba) i obecność gatunków inwazyjnych nie niszczą walorów tego miejsca, jako obszaru godnego ochrony rezerwatowej. Pula gatunkowa jest obfita, las regeneruje się relatywnie szybko. Ogólny obraz proponowanego rezerwatu, to jego urok krajobrazowy, cisza i mała dostępność, także pobliskie skarby kulturowe (Systematyka zbiorowisk roślinnych za Matuszkiewiczem, 2011). Ponadto na terenie proponowanego rezerwatu stwierdzono występowanie jednego gatunku z roślin naczyniowych objętych ochroną prawną, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska (2014) tj.: Lonicera peryclimenum – wiciokrzew pomorski. Gatunek objęty częściową ochroną, dotyczy to stanowisk naturalnych. W Dzikim Wąwozie stwierdzony na wierzchowinie, w wydzieleniu 170 h. W tym przypadku naturalność stanowiska nie jest pewna ze względu na bliskość zabudowań i możliwość rozprzestrzenienia się gatunku z ogrodów i hodowli roślin ozdobnych.

Ponadto stwierdzono pospolite występowanie gatunków mszaków, z których pod częściową ochroną jest Hylocomnium splendes gajnik lśniący.

Na uwagę zasługują stanowiska dwóch gatunków wyk: biało kwitnącej leśnej (Vicia sylvatica) i na purpurowo – zaroślowej (V. dumetorum). Są to gatunki rzadkie w skali kraju, powiązane raczej z siedliskami bogatszymi w węglan wapnia i florą termofilną.

Granice projektowanego rezerwatu

Obszar projektowanego rezerwatu przyrody „Dziki Wąwóz” obejmuje wyłącznie grunty zarządzane przez Nadleśnictwo Lwówek Śląski, które leżą w zasięgu terytorialnym następujących gmin: Gminy Lubomierz oraz Gminy Wleń. Powierzchnia obszaru wynosi 25,2225 ha gruntów leśnych. Projektowany obszar otuliny rezerwatu przyrody „Dziki Wąwóz” zlokalizowany jest również wyłącznie na gruntach leśnych zarządzanych przez nadleśnictwo, o łącznej powierzchni wynosi 3,1012 ha.

Szczegóły dotyczące granic rezerwatu oraz otuliny przedstawia mapa o charakterze mapy gospodarczej.

Ponadto tereny leśne wchodzące w skład proponowanego do utworzenia rezerwatu przyrody tj.: oddz. 169-h-00; 170-h-00; 170-i-00 leśnictwa Maciejowiec objęte zostały ścisłą ochroną konserwatorską (rodzaj zabytku: zespół parkowo-pałacowy Maciejowiec) zgodnie z Decyzją (numer rejestru A/5389/483/J) z dnia 12.10.1976r., Urzędu Wojewódzkiego w Jeleniej Górze Wydział Kultury i Sztuki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Uzasadnienie powołania rezerwatu

W uchwale Sejmiku Województwa Dolnośląskiego w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Parku Krajobrazowego Doliny Bobru wskazano, iż rezerwat przyrody „Dziki Wąwóz” spełnia ustawową definicję rezerwatu, tj.: „rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi”.

W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej przedstawiono opis naturalnych procesów morfologicznych i ekologicznych na omawianym obszarze. Ponadto powołanie rezerwatu przyrody pozwoli na ochronę bierną (ścisłą), a co za tym idzie na zachowanie naturalnego charakteru „Dzikiego Wąwozu”.

Rezerwat przyrody w gminie Lubomierz

W dniu 22 stycznia 2025 roku podczas wspólnego posiedzenia komisji stałych Rady Miejskiej w Urzędzie Gminy i Miasta w Lubomierzu omówiony został temat „Utworzenia rezerwatu Dziki Wąwóz w Maciejowcu”. W posiedzeniu uczestniczył Nadleśniczy Nadleśnictwa Lwówek Śląski Tomasz Jankowski, który omówił założenia projektu utworzenia rezerwatu Dziki Wąwóz. W spotkaniu uczestniczyli również przedstawiciele strony społecznej.

– Procedura utworzenia rezerwatu „Dziki Wąwóz” została rozpoczęta na wniosek Nadleśniczego Nadleśnictwa Lwówek Śląski i tyczy się jedynie terenu będącego we władaniu Lasów Państwowych. Wniosek Nadleśniczego został przekazany do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu i to po stronie tej instytucji będzie przeprowadzenie procedury uwzględniając także głos Mieszkańców w tym przeprowadzenie konsultacjach społecznych. Burmistrz nie jest organem, który może decydować o tym czy planowany rezerwat będzie utworzony czy nie.

Jednakże zależy mi na tym, aby utworzenie rezerwatu nie odbywało się ze szkodą dla Mieszkańców, właścicieli terenów przyległych do planowanego rezerwatu. Chciałbym, aby teren przyszłego rezerwatu był ogólnodostępny i stał się dodatkową atrakcją turystyczną naszej Gminy. – wskazuje Mariusz Warowy Burmistrz Gminy i Miasta Lubomierz.

Pomnik przyrody – dziki wodospad

Oprócz utworzenia w dzikim wąwozie rezerwatu szczególną ochroną planuje się objąć wodospad, który ze względu na walory przyrody nieożywionej ma się stać pomnikiem przyrody.

“W obrębie proponowanego rezerwatu, ze względu na walory przyrody nieożywionej, proponuje się utworzenie pomnika przyrody „Wodospad w Dzikim Wąwozie”. Koniecznym będzie podjęcie zwalczania gatunków inwazyjnych – nawłoci i niecierpka gruczołowatego. W przypadku utworzenia rezerwatu koniecznym będzie udostępnienie do ruchu pieszego szlaku biegnącego wzdłuż potoku.” – wskazano w uchwale sejmiku województwa dolnośląskiego.

Zespół przyrodniczo- krajobrazowy Dziki Wąwóz

Natomiast w audycie krajobrazowym Województwa Dolnośląskiego zalecono “Powołać nowe formy ochrony w granicach Parku i otuliny – Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Dziki Wąwóz”.

Rozwój turystyki

Co ważne, to po utworzeniu rezerwatu miejsce to ma być nadal ogólnodostępne  – oczywiście z zastrzeżeniem, iż tylko w wyznaczonych do tego miejscach. Jak zapisano w projekcie uchwały sejmiku: „W przypadku utworzenia rezerwatu koniecznym będzie udostępnienie do ruchu pieszego szlaku biegnącego wzdłuż potoku”.

Przyszłość rezerwatu przyrody “Dziki Wąwóz”

W chwili obecnej przyszłość planowanego rezerwatu jest w rękach Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Czy powstanie i jak będzie ostatecznie wyglądał zależeć będzie w dużej mierze od tej instytucji oraz efektów konsultacji społecznych, które wkrótce mają zostać ogłoszone.

czytaj także: Nowy rezerwat przyrody w powiecie lwóweckim

Czy Waszym zdaniem nowy rezerwat przyrody w powiecie lwóweckim, to dobre rozwiązanie? Czy będzie to atut, szansa na rozwój turystyki, czy na jej zahamowanie?