Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii przygotowało przepisy, które umożliwią pracodawcom – pod pewnymi warunkami – wprowadzenie prewencyjnego badania pracowników na obecność alkoholu lub podobnie działających środków, a także zasady jego przeprowadzania.

Stan trzeźwości czy też obecność w organizmie środków działających podobnie do alkoholu ma wpływ na bezpieczeństwo. Postulaty w tym zakresie były i nadal są zgłaszane głównie przez pracodawców z branży ochrony osób i mienia, transportu drogowego, w tym komunikacji miejskiej, a także budownictwa. To pracodawcy z tych branż są przede wszystkim zainteresowani wprowadzeniem projektowanych regulacji.

Jak jest obecnie

W obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do samodzielnego przeprowadzania przez pracodawcę prewencyjnego, wyrywkowego sprawdzania pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu.

Brak jest również podstaw do badania pracownika, wobec którego zachodzi podejrzenie, że stawił się do pracy w stanie po użyciu takiego środka bądź zażywał taki środek w czasie pracy, przeprowadzanego przez organ powołany do ochrony porządku publicznego.

Brak możliwości weryfikacji stanu psychofizycznego pracownika – w odniesieniu do pewnych grup pracowników – może zagrażać zdrowiu i życiu zarówno samego pracownika znajdującego się pod wpływem takich substancji czy środków, jak i jego współpracowników oraz osób trzecich, a w niektórych przypadkach może także grozić szkodami w mieniu pracodawcy.

Obecnie zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości przeciwdziałaniu alkoholizmowi stan trzeźwości pracowników można sprawdzać tylko w sytuacji, gdy łącznie są spełnione dwa warunki:

• badanie odbywa się na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej lub pracownika, co do którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że spożywał alkohol w czasie pracy lub stawił się do niej w stanie po użyciu alkoholu,
• badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (policja), zaś zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

Jak będzie po zmianach

Po wejściu w życie projektowanych zmian pracodawcy – spełniający ustawowe przesłanki w tym zakresie – będą mogli samodzielnie sprawdzić czy pracownik przyszedł do pracy trzeźwy oraz czy w jego organizmie jest obecność środków działających podobnie do alkoholu.

Co ważne, projektowane przepisy przewidują możliwość przeprowadzania przez pracodawcę badania na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu, nie zaś ich zawartość w organizmie pracownika.

Badanie trzeźwości pracownika lub badanie na obecność środków działających podobnie do alkoholu będzie przeprowadzała również policja, na żądanie pracodawcy bądź pracownika niedopuszczonego do wykonywania pracy.

Jednocześnie zostaną zapewnione odpowiednie gwarancje ochrony praw pracowników podlegających takim kontrolom.

Przepisy będzie można zastosować również w przypadku osób fizycznych, które zatrudnionesą na innej podstawie niż stosunek pracy. To samo dotyczy osób prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą.
Główne rozwiązania zawarte w projekcie

• określenie podstaw prawnych umożliwiających pracodawcy wprowadzenie – ze względu na określony prawem cel – wyrywkowego sprawdzenia stanu trzeźwości pracowników lub na obecność środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach (celami tymi będą: konieczność zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia pracodawcy);
• określenie zasad przeprowadzania badania , w szczególności zasad przetwarzania przez pracodawcę informacji wskazującej na obecność alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika, oraz np. długość okresu przechowywania takich informacji);
• zobowiązanie pracodawcy do określenia grup pracowników objętych takimi badaniami i poinformowania pracowników o ich wprowadzeniu co najmniej 2 tygodnie wcześniej;
• w zakresie obowiązku pracodawcy niedopuszczenia pracownika do wykonywania pracy:
  utrzymaniu regulacji obecnie obowiązującej w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy,
• wprowadzeniu regulacji nakładającej na pracodawcę taki obowiązek w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu lub zażywał taki środek w czasie pracy,
• wprowadzeniu regulacji nakładającej na pracodawcę taki obowiązek w przypadku, gdy prewencyjne badanie trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika lub prewencyjne badanie na obecność środka działającego podobnie do alkoholu, wykaże obecność takiego środka w organizmie pracownika;
• uregulowaniu procedury przeprowadzania badania w celu ustalenia obecności alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego;
• wprowadzeniu możliwości odpowiedniego zastosowania wskazanych powyżej rozwiązań do pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą;
• uzupełnieniu zawartego w art. 108 § 2 K.p. katalogu przesłanek uzasadniających nałożenie na pracownika kary upomnienia, kary nagany lub kary pieniężnej o przypadki stawienia się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu lub zażywanie takiego środka w czasie pracy.

Nowe przepisy o badaniu trzeźwości wejdą w życie w styczniu 2023 r.