Najwyższa Izba Kontroli skontrolowała działania w urzędach m.in.: Wlenia, Mirska i Gryfowa Śląskiego. Kontrola wykazała szereg nieprawidłowości.

Najwyższa Izba Kontroli skontrolowała działania niewielkich gmin (do 20 tys. mieszkańców) w okresie od stycznia 2018 r. do połowy 2021 r.. Kontrolę przeprowadzono w gminach: Oleśnica, Strzelin, Malczyce, Jedlina- Zdrój, Kowary, Wleń, Gryfów Śląski i Mirsk.

Planowanie modernizacji oświetlenia miejsc i dróg publicznych, racjonalizacji zużycia energii oraz promocja energooszczędnych rozwiązań to zadania gmin wynikające z ustawy Prawo energetyczne. NIK wykazuje, że choć w latach 2018-2020 kontrolowane w województwie dolnośląskim jednostki samorządu terytorialnego wywiązywały się z tych obowiązków, to nie zawsze legalnie, rzetelnie i gospodarnie.

„Z naruszeniem prawa lub zasad należytego zarządzania finansami publicznymi wydały niemal 14 mln zł, czyli ok. 60% skontrolowanych wydatków na modernizację oświetlenia przestrzeni publicznej.” – alarmuje NIK.

Brak audytów to brak wiedzy o efektach

Żadna z kontrolowanych gmin, która modernizowała oświetlenie miejsc publicznych, nie przeprowadziła jednak audytów energetycznych zrealizowanych zadań, co oznacza, że nie sprawdziła, czy zakładany dla danego przedsięwzięcia ostateczny efekt energetyczny został osiągnięty.

Na przykład audytem energetycznym nie była poprzedzana realizacja inwestycji związanych z modernizacją (budową) oświetlenia miejsc publicznych, dróg i ulic w UMiG Mirsk. Tam audyty (pomiary) nie były również przeprowadzane po ich wykonaniu. Jak wykazała kontrola jedyną formą weryfikacji była analiza wydatków w oparciu o faktury, która wykazywała znaczne oszczędności.

Długa lista uchybień

Kontrolerzy spośród najczęściej występujących nieprawidłowości w kontrolowanych gminach wymieniają m.in.: brak powołania komisji przetargowej, co stanowiło naruszenie art. 19 ust. 1 prawo zamówień publicznych; nierzetelne ustalenie szacunkowej wartości zamówienia, co stanowiło naruszenie art. 33 prawa zamówień publicznych; nierzetelne sporządzenie opisu zakresu przedmiotowego zamówienia publicznego, co stanowiło naruszenie art. 29 ust. 1 P.z.p. Ponadto w dwóch gminach podpisano umowy bez przeprowadzonych uprzednio postępowań przetargowych, co stanowiło naruszenie art. 44 ust. 4 u.f.p., określającego zasady zawierania umów przez jednostki sektora finansów publicznych. Natomiast uchybienia w zakresie naruszenia uregulowań wewnętrznych polegały m.in. na tym, że wniosek o realizację zamówienia publicznego nie zawierał uzasadnienia dotyczącego potrzeby udzielenia zamówienia, a w postępowaniu o wartości 18,9 tys. zł gmina zaprosiła do składania ofert tylko jednego wykonawcę.

Co wykazały kontrole we Wleniu, Mirsku i Gryfowie Śląskim?

Jak wskazuje w raporcie NIK w budżetach gmin Gryfów Śląski i Mirsk nie zabezpieczono środków finansowych na realizację zadań związanych z budową i modernizacją oświetlenia miejsc publicznych na etapie przygotowywania inwestycji, co naruszało przepisy ustawy o finansach publicznych. Ponadto w tych gminach, zdaniem kontrolerów nierzetelnie prowadzono księgową ewidencję infrastruktury oświetleniowej.

Kontrolerzy wskazują, iż m.in. gminy: Wleń, Mirsk i Gryfów Śląski nie wykonały w pełni zadania terminowego opracowania i aktualizacji założeń do planu zaopatrzenia energetycznego. Ponadto w UGiM Gryfów Śląski nie opracowano założeń do planu, co uzasadniano tym, że Prawo energetyczne nie przewiduje ani szczególnego trybu postępowania, ani tym bardziej sankcji w przypadku niewykonania lub opóźnionego wykonania obowiązku sporządzenia projektu założeń.

Również w UMiG Mirsk stwierdzono brak sporządzenia założeń do planu, co uzasadniano tym, że istniejące plany przedsiębiorstw energetycznych zaspokajały potrzeby mieszkańców gminy Mirsk i nie było wystąpień zainteresowanych podmiotów w tej kwestii.

Natomiast w UMiG Wleń niesporządzenie założeń do planu tłumaczono dużym obciążeniem pracą pracowników Urzędu. „Większość pracowników musi wykonywać kilka zadań, dlatego też możliwości Urzędu w tworzeniu tego typu dokumentów są ograniczone.” – wspominają kontrolerzy, którzy wśród nieprawidłowości przy realizacji inwestycji w UMiG we Wleniu wymieniają m.in.: niewłaściwą organizację Urzędu, polegającą na niewskazaniu żadnej komórce organizacyjnej zadań z zakresu kontroli stanu technicznego oświetlenia, nierzetelny nadzór nad infrastrukturą oświetleniową, czy brak publikacji ogłoszenia o udzieleniu zamówienia publicznego, co stanowiło naruszenie art. 95 ust. 1 ustawy prawo zamówień publicznych.

NIK wskazuje, iż m.in. w gminie Wleń wskutek braku założeń do planów energetycznych, stwierdzono przypadki kolizji prowadzonych robót budowlano- montażowych z wykonywanymi w tym samym czasie i miejscu robotami lokalnych przedsiębiorstw energetycznych, co spowodowało opóźnienie w realizacji inwestycji prowadzonych przez gminy.

„Mając na uwadze powyższe okoliczności, NIK wskazuje na nieskuteczność egzekwowania realizacji przez gminy obowiązku przyjmowania założeń i planów” – informuje Najwyższa Izba Kontroli.

To nie tylko wizerunek, ale i bezpieczeństwo!

NIK ma także zastrzeżenia do nadzorowania przez gminy stanu technicznego infrastruktury oświetleniowej. Kontrolerzy Izby poddali oględzinom ponad 1300 punktów świetlnych, a nieprawidłowości stwierdzili w przypadku 97. Chodziło m.in. o zdewastowane latarnie czy korozję słupów energetycznych.

„Szczególną uwagę należy zwrócić na te elementy infrastruktury, których właściwe utrzymanie jest gwarancją bezpieczeństwa mieszkańców gminy.” – alarmuje NIK i publikuje zdjęcie jednego ze słupów we Wleniu.

NIK złożyła zawiadomienia

W związku z wynikami kontroli w Urzędzie Miejskim w Kowarach, NIK skierowała zawiadomienia do Urzędu Skarbowego i Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych. W pierwszym przypadku chodzi o podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego – nieujęcie w ewidencji księgowej punktów świetlnych wartych 2 mln 815 tys. zł. Zawiadomienie do Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych dotyczy z kolei 30 umów na świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia ulicznego. Zostały one zawarte z wykonawcą wybranym z pominięciem trybu wynikającego z przepisów dotyczących zamówień publicznych.

Zachęcamy do lektury całego raportu pt.: „Modernizacja oświetlenia miejsc publicznych, dróg i ulic w wybranych miejscowościach województwa dolnośląskiego”, który dostępny jest tutaj.