„Bił tylko w nocy, w dzień był radnym”, „Przestańcie chronić swoich kumpli”, „Milczenie nie boli”, „Używki – śmierć duszy i ciała”. – to hasła, jakie zawisły na miejskich murach w ramach akcji „reStart”.

Przemoc domowa to umyślne działanie lub zaniechanie wobec osoby bliskiej, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną i naruszające jej prawa oraz dobra osobiste. Obejmuje sytuacje zagrażające życiu, zdrowiu lub mieniu, naruszające godność, nietykalność cielesną i wolność, także seksualną, a także te, które prowadzą do cierpienia, szkód fizycznych lub psychicznych, ograniczenia samodzielności finansowej czy kontroli nad prywatnością, również z użyciem środków komunikacji elektronicznej.

Kluczowym elementem jest intencjonalność – sprawca świadomie dąży do podporządkowania ofiary, narzuca zasady i utrwala swoją dominację. Mechanizm ten wzmacnia dysproporcja sił, wynikająca nie tylko z przewagi fizycznej, lecz także z pozycji społecznej, majątkowej czy odporności psychicznej. Wraz z kolejnymi aktami przemocy ofiara traci poczucie bezpieczeństwa, sprawca zaś umacnia poczucie bezkarności. Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie podkreśla, że takie działania prowadzą do szkód fizycznych i moralnych oraz naruszają podstawowe prawa i wolności osób najbliższych.

Formy przemocy

Przemoc fizyczna – polega na różnej gamie form zachowania o różnym stopniu nasilenia np. wymierzaniu policzków, biciu, kopaniu itp.;
Przemoc seksualna – zmuszanie do określonych zachowań i kontaktów seksualnych (gwałt, zmuszanie do oglądania filmów, zdjęć pornograficznych itd.);
Przemoc psychiczna – słowne lub niewerbalne groźby użycia przemocy wobec osoby lub tego, co do niej należy, ten rodzaj przemocy przejawia się m.in. w zastraszaniu, poniżaniu, ubliżaniu, szantażowaniu itp.;
Przemoc ekonomiczna/materialna – odmawianie lub ograniczanie dostępu do wspólnych środków finansowych lub odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwiania bądź ograniczanie podjęcia pracy zarobkowej ale również niszczenie przedmiotów itp.

Z danych Biura Prewencji Komendy Głównej Policji za lata 2012-2022 wynika, iż rocznie mundurowi rejestrowali w „Niebieskich Kartach” od nieco ponad stu tysięcy do niemal 175 tysięcy przypadków stosowania przemocy w rodzinie. Najczęściej rejestrowana była przemoc psychiczna (od 49 tys. – 81 tys. przypadków rocznie), przemoc fizyczna (od 40-63 tys. przypadków rocznie), przemoc seksualna i ekonomiczna po około 1,5 tysiąca przypadków rocznie oraz inne formy przemocy po ok. 25 tysięcy przypadków rocznie.

Na przemoc wpływają również czynniki społeczne. W wielu środowiskach wciąż funkcjonuje przekonanie o dominującej roli mężczyzny, akceptacja kar cielesnych i przeświadczenie, że to, co dzieje się w rodzinie, jest wyłącznie sprawą prywatną. Sprzyja to bezkarności sprawców i izolacji osób doznających przemocy, które rzadko mogą liczyć na wsparcie.

Osoba stosująca przemoc zazwyczaj doskonale wie, że jej zachowanie jest niewłaściwe, dlatego buduje dla niego pozornie racjonalne uzasadnienia. Przerzuca winę na bliskich, umniejsza skutki swoich działań, podważa obowiązujące normy i wartości. Sięga po różne formy manipulacji – od kwestionowania odpowiedzialności, przez negowanie szkód, po zaprzeczanie, że ktokolwiek został skrzywdzony – by utrzymać kontrolę i uniknąć konsekwencji.

Oprócz przemocy domowej obserwujemy silny wzrost skali przemocy rówieśniczej wśród dzieci i młodzieży, zarówno tej tradycyjnej, jak i cyfrowej. Według najnowszego raportu WHO, około 11 % nastolatków przyznaje, że doświadczyło przemocy w szkole, a 6 % – stosowało ją wobec innych. Co więcej, cyberprzemoc, czyli nękanie, wykluczanie czy zastraszanie online dotknęła aż 16 % młodych. Nasileniu ulegają także fizyczne konflikty. Dane z Polski potwierdzają, że częstotliwość przemocy rówieśniczej wzrasta. W opublikowanym w 2023 roku raporcie Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, aż 79 % dzieci i młodzieży zadeklarowało, że kiedykolwiek doświadczyło jakiejś formy przemocy, z czego aż 66 % wskazało rówieśników jako sprawców.

To zjawisko ma realne konsekwencje dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Liczne badania wskazują, że ofiary przemocy rówieśniczej mają znacznie wyższe ryzyko zaburzeń emocjonalnych, problemów z lękiem, depresją, zaburzeń snu, a także uzależnienia od internetu. Coraz częstsze kontakty młodych ludzi przez sieć sprawiają, że cyberprzemoc staje się trudniejsza do zauważenia.

Problem przemocy rówieśniczej wymaga zdecydowanej reakcji. Jedną z form profilaktyki zainicjował w ostatnim czasie Zespół Interdyscyplinarny w Lwówku Śląskim zachęcając do udziału w kampanii profilaktycznej „reStart”, mającej celu podniesienie świadomości społecznej, a w szczególności dzieci i młodzieży, na temat zjawiska przemocy. W akcję aktywnie włączyły się lwóweckie szkoły.

Uczniowie Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Lwówku Śląskim, stworzyli wymowne hasła, które zawiesili na murach miejskich: „Bił tylko w nocy, w dzień był radnym”, „Przestańcie chronić swoich kumpli”, „Milczenie nie boli”, „Używki – śmierć duszy i ciała”. To kolejny z happeningów, który ma zwrócić uwagę na problemy w otaczającym nas świecie.