Burmistrz Lwówka Śląskiego wprowadziła mieszkańców w błąd. Dzięki zaangażowaniu członków Lwóweckiego Towarzystwa Historycznego prawda wyszła na jaw.

„PRĘGIERZ WRÓCIŁ NA LWÓWECKI RYNEK !!! W przyszłości “słup sprawiedliwości” zostanie oczyszczony i być może ozdobiony figurką, jaka niegdyś zdobiła jego górną część. Najważniejsze, że po kilkudziesięciu latach przestawiania pręgierza z kąta w kąt, będzie stanowił dodatkową atrakcję turystyczną.” – chwaliła się na Facebooku Gmina Lwówek Śląski. Podobnej treści informację publikując także na oficjalnej stronie magistratu.

Sukces władzy szybko okazał się farsą. Brak wiedzy i niekompetencję obnażyli członkowie Lwóweckiego Towarzystwa Regionalnego

Atrakcyjny kikut lwówecki

„Atrakcyjny kikut lwówecki” – pod takim tytułem pod koniec maja br. na stronach LTR-u ukazał się artykuł, w którym jego członkowie udowadniają, że to, co burmistrz nazwała pręgierzem i ustawiła na lwóweckim dolnym rynku to w rzeczywistości zwykła kolumna pochodząca najprawdopodobniej z jednej z wyburzonych starych kamienic: „Zwieńczeniem tej przebudowy placu obfitości jest ustawiony w pobliżu szaletu miejskiego kikut wczesnorenesansowej kolumny międzyokiennej nazwany zabytkowym pręgierzem przez Burmistrza Lwówka Śląskiego Mariolę Szczęsną.”. – pisali w artykule, w którym opublikowali także sporą ilość zdjęć i grafik, które warto zobaczyć.

Jak do tej pory władze Lwówka Śląskiego nie odniosły się do sprawy – nie padły podziękowania, ani przeprosiny a sama kolumna nadal tkwi na rynku udając pręgierz. Sprawę w odpowiedzi na zapytanie redakcji Lwówecki.info dobitnie wyjaśnia Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków:

„Kamienny element architektoniczny zamontowany w pn.- wsch części lwóweckiego rynku nie jest zabytkowym pręgierzem lub częścią pręgierza…” – tłumaczy DWKZ, który zapewnia, iż nie było zgody na ustawienie tego elementu na rynku.

Co to jest pręgierz?

To czym jest pręgierz i do czego służył najtrafniej wyjaśniają eksperci: „Pręgierz to urządzenie stałe w kształcie słupa lub kolumny służące do wykonywania przy nim kary wystawienia na widok publiczny, chłosty, piętnowania, obcinania członków. Wykonywano je najczęściej z kamienia, chociaż niejednokrotnie wznoszono pręgierze drewniane, czy murowane, np. cegły” – czytamy na stronie Zabytki Jurysdykcji Karnej na Śląsku.

Pod miejski pręgierz można było trafić z wielu powodów. Najczęściej skazywano na karę stania w dni targowe przy “słupie hańby” za wszelkiego rodzaju drobne kradzieże, naruszanie obyczajów, fałszerstwa, obniżanie jakości lub zawyżanie cen sprzedawanych produktów. Pręgierz był również świadkiem kary chłosty.

Do dziś na Dolnym Śląsku zachowało się kilka miejsc, w których możemy zobaczyć ten element dawnego prawa. Pręgierze zachowały się m. in. w Gościszowie koło Nowogrodźca, w Lubomierzu, czy na Zamku Chojnik. Niestety, nie zachował się pręgierz, który niegdyś stał na lwóweckim rynku.

Jak wyglądał lwówecki pręgierz?

Autor publikacji na stronie LTR-u, Pan Robert Zawadzki szczegółowo tłumaczy jak niegdyś wyglądał pręgierz na lwóweckim rynku:

„Dostępne materiały ikonograficzne między innymi ze zbiorów Archiwum Państwowego we Wrocławiu oraz zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu pokazują lokalizację i dokładny wygląd lwóweckiego pręgierza. Źródła osiemnastowiecznego planu wodociągów z Archiwum Państwowego we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze wskazują orientacyjne miejsce posadowienia pręgierza w zachodniej części dolnego rynku (tzw.„Zbożowego rynku”- niem. Korn Markt), który ostatecznie został usunięty w maju 1760 roku. Podobna lokalizacja tego instrumentu karnego jest także widoczna na rycinie wg śląskiego rysownika Friedricha Bernharda Wernera z 27.09.1748 roku. O ile na tych rysunkach pręgierz jest mocno uproszczony, (widać jedynie dokładnie dwa okręgi podstawy) to już rycina ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu bez wątpienia pokazuje go ze wszystkimi detalami.

Kolumna jest prosta, lekko zwężająca się ku górze i bez żadnych zdobień. Wskazuje na wykonanie w całości z jednego bloku. Posiada stosowne okucia do mocowania skazanego/skazanych, a miejsca montażu tych metalowych elementów są doskonale widoczne (tu kuny na ręce, nogi i obręcz na szyję). Ustawiona jest na trzonie, a ten na podwyższeniu, dwustopniowej okrągłej podstawie o różnych średnicach wykonanej z tego samego materiału. Dwustopniowy podest zbudowany był z kamiennych płyt. Na kolumnie umieszczono element przypominający latarnię, choć mógłby być również odebrany za symbol szubienicy. Zwieńczeniem jest figurka kata trzymająca w prawej dłoni miecz, a przy boku pęk rózg. Całość budowli przedstawia w imponujący sposób najpopularniejszą listę kar, od zwykłego przytwierdzenia skazanego na widok publiczny, chłostę rózgami, powieszenia do ścięcia mieczem.” – pisze członek Zarządu LTR-u, który publikuje także liczne grafiki przedstawiające lwówecki pręgierz.

Podejrzenia lwóweckich historyków, że to, co burmistrz ustawiła na rynku, to nie jest pręgierz potwierdził profesjonalista i znawca tematu, historyk sztuki, członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki oraz Stowarzyszenia Ochrony i Badań Zabytków Prawa Pan Arkadiusz Dobrzyniecki, który wydał opinię opublikowaną na łamach LTR-u: „Krótko mówiąc nie ma żadnej przesłanki, aby tę kolumnę traktować, jako resztki pręgierza są natomiast silne przesłanki, że jest to kolumna ze zniszczonej renesansowej kamienicy mieszczańskiej”.

Miedzyokienna kolumna udaje pręgierz?

Znawcy tematu szczegółowo tłumaczą, czym była niegdyś kolumna, która teraz za sprawą działań lwóweckiej władzy udaje pręgierz:

„Zdobienia dolnej części kolumny motywem liści akantu potwierdzają ten okres i widoczne są np. na wspornikach wykuszy jednej z kamienic w rynku lwóweckim (kamienica nr 22). Rozmieszczenia zdobień na całej kolumnie, począwszy od dolnej części trzonu. Zdobienie motywem roślinnym, następnie kanelowano do 1/3 wysokości i wzbogacone w tzw. piszczałki, które nie pełniły żadnej funkcji (tenże charakterystyczny dla motywów wczesnorenesansowych). Biorąc pod uwagę zastosowanie kolumny, jako konstrukcyjne/nośne w budowli, oprócz tych najważniejszych funkcji także estetyczne i ozdobne, dla przykładu zdjęcie z Görlitz. W tamtym okresie zdecydowana większość mieszczan chciała podkreślić swoją majętność i dorównać reprezentacyjnym budowlom miejskim. Kolumny miały zastosowanie między oknami, podpierano nimi belkowanie stropu (jak np. na I. piętrze lwóweckiego ratusza), stosowano je wewnątrz krużganków kamienic mieszczańskich oraz wolno stojące ogrodowe jako mała architektura.

W dniu dzisiejszym ten fragment kolumny, biorąc pod uwagę jego datowanie, nie wskazuje na jego znaczną eksploatację, a tym bardziej w takich celach jak pręgierz. Skąd się wzięła? Zapewne ze zburzonej renesansowej kamienicy (w samym centrum było ich ponad 60). Po rozbiórce była zapomniana, przez wiele lat składowano ją w ratuszu lub w baszcie Lubańskiej. Aż wreszcie jakiś „historyczny doradzacz” wymyślił, żeby postawić ją na rynku, a ktoś kupił tą tajemniczą bajkę.” – czytamy w wyjaśnianiach na stronie LTR-u.

Po zapoznaniu się z faktami przedstawionymi w publikacji na stronach Lwóweckiego Towarzystwa Regionalnego redakcja Lwówecki.info zwróciła się z prośbą o wyjaśniania do Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków:

„Kamienny element architektoniczny zamontowany w pn.- wsch części lwóweckiego rynku nie jest zabytkowym pręgierzem lub częścią pręgierza i według naszej wiedzy jest detalem architektonicznym w formie kanelowanej kolumny, prawdopodobnie wymontowanej z którejś z istniejących w rynku rozebranych kamienic, która była składowana wraz z innymi zabytkowymi detalami architektonicznymi w sieni Ratusza.” – wyjaśnia mgr Krzysztof Kurek.

„Kierownik Delegatury w Jeleniej Górze Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu, działający z upoważnienia Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu nie wydał zgody na ustawienie tego detalu architektonicznego. Decyzja nr 1327/2017 dnia 14.07.2017 – pozwolenie na prowadzenie robót budowlanych na terenie układu urbanistycznego miasta Lwówek Śląski dotyczyła wykonania prac polegających na przebudowie dwóch skwerów na Placu Wolności we Lwówku Śląskim na działkach 218/3 dr. 218/4 dr, 198 dr, 192dr, 183dr, 171/1dr, obręb 0001 miasta Lwówek Śląski 1, w zakresie wykonania nowego zagospodarowania w nawierzchni z kostki i płyt kamiennych, jezdni, chodników, stanowisk postojowych, wymiany oświetlenia, zabudowy małej architektury: ławek, koszy, donic, tablic informacyjnych, stojaków na rowery oraz nasadzenia drzew. W projekcie wyznaczono jedynie orientacyjnie miejsce, domniemanej lokalizacji pręgierza, który wg przekazów historycznych znajdował się na terenie rynku Lwówka Śląskiego. Nie zaprojektowano jednak jego formy architektonicznej, a realizacja tego zadania została zaplanowana w późniejszym terminie.” – wyjaśnia konserwator.

Jakie będą konsekwencje?

Nie wydaje nam się się, by władze Lwówka Śląskiego przejmowały się tym blamażem. Po publikacji lwóweckich historyków i zainteresowaniu DWKZ dowiadujemy się o planie wykucia nowego pręgierza i ustawienia go na rynku w miejscu atrapy.

„... ustalono, że do czasu wykonania docelowego pręgierza, można zabytkową kolumnę zamontować czasowo, symbolicznie w miejscu wyznaczonym pod docelowy pręgierz”. – tłumaczy działania burmistrz Lwówka Śląskiego mgr Krzysztof Kurek Kierownik Delegatury w Jeleniej Górze WUOZ, który dopiero po publikacji regionalistów, w dniu 8 czerwca odbył spotkanie z władzami miasta dodając, że Gmina zobowiązała się do umieszczenia na tablicy informacyjnej, znajdującej się tuż przy zamontowanym detalu architektonicznym notatki o historii pręgierza oraz o podaniu informacji, że istniejący detal architektoniczny nie jest historycznym pręgierzem, a także, że detal architektoniczny w formie kolumny jest zamontowany tymczasowo do czasu wykonania projektu nowego pręgierza.

Lwóweccy Regionaliści nie pozostawiają suchej nitki na działaniach burmistrza i wpadkę z podróbą pręgierza porównują do biało- czerwonych barierek na Szwajcarii Lwóweckiej:

„Atrakcyjny kikut lwówecki? To już kolejna nieprzemyślana twórczość burmistrza, po barierkach na Szwajcarii Lwóweckiej. Takie postępowanie to kolejny wstyd.”.

Jasno w sprawie wypowiada się także historyk sztuki Pan Arkadiusz Dobrzyniecki:

Cytując dalej historyka sztuki:, „Dlatego też wystawianie jej na rynku jest niekorzystne (i niepedagogiczne, bo wprowadzające w błąd) i powinna raczej znaleźć się w Muzeum, jako jeden z niewielu zachowanych elementów wystroju renesansowego domu mieszczańskiego w mieście tak bardzo zniszczonym po II wojnie światowej.”.

W naszej ocenie wpadka z pręgierzem to kolejny przykład braku profesjonalizmu i chęci do współpracy obecnej władzy w Lwówku Śląskim. Przecież gdyby burmistrz zamiast słuchać pseudo fachowców zwróciła się o opinię do LTR-u, czy zapytała o zdanie Konserwatora nie byłoby tego wstydu.