Wraca sprawa słodowni. Co dalej z budynkiem?

Słodownia w Lwówku Śląskim jest zabytkiem i należy o nią zadbać. Tak wynika z decyzji Konserwatora Zabytków i Ministra Kultury. Odmienne stanowisko w tej sprawie mają władze Gminy, które chcą wyburzyć zapuszczony obiekt i sprzedać działkę.

Budynek dawnej słodowni położony jest w centrum miasta, przy ulicy Traugutta i znany jest chyba każdemu mieszkańcowi Lwówka Śląskiego. Niegdyś tętnił życiem, przez lata zaniedbany, zapuszczony dziś straszy i chyli się ku upadkowi. Niemniej ten budynek jest uznanym zabytkiem. Decyzją konserwatora w ubiegłym roku został wpisany do rejestru zabytków województwa dolnośląskiego i teraz podlega ochronie.

Z wydaną 30.11.2018 r decyzją Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków nie zgadza się burmistrz Lwówka Śląskiego, która w grudniu ubiegłego roku odwołała się od niej do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Minister nie podzielił stanowiska burmistrz Szczęsnej i na początku stycznia 2019 roku wydał decyzję utrzymującą w mocy decyzję Konserwatora. Mimo to, Mariola Szczęsna twierdzi, że ten budynek nie przedstawia żadnej większej wartości historycznej:
– Ten budynek nie przedstawia żadnych wartości historycznych, większych takich, żeby akurat trzeba było go chronić. – mówi w wywiadzie dla Radia Wrocław burmistrz Lwówka Śląskiego – Mamy już zrobioną nawet analizę, że ten budynek należy wyburzyć, zrównać z ziemią – dodaje Mariola Szczęsna, której nie przekonuje fakt, iż to samorząd dekadę temu przejął ten obiekt od browaru, żeby mu pomóc. Władze liczyły, iż budynek uda się sprzedać. Tak się jednak nie stało, bo chętnych na obiekt nie było. Pozostawiony sam sobie budynek zaczął zmierzać w kierunku ruiny. Dziś jego stan jest opłakany.

W tym samym radiowym wywiadzie Prezes Stowarzyszenia Monitoringu Zabytków przekonuje, że słodownia powinna być odremontowana. – Słodownia we Lwówku Śląskim jest jednym z ostatnich postindustrialnych zabytków w naszym mieście. Wyburzono rzeźnię, wyburzono budynki nowszej słodowni z lat `60-`70. W tym momencie ranga słodowni, która jest w centrum miasta jest dominantą tej części miasta automatycznie rośnie. – mówi Arkadiusz Gutka, którego nie przekonują twierdzenia niektórych, że słodownia jest już ruiną. – Piramidy też są zrujnowane, Forum Romanum to też nędzne resztki imperium rzymskiego, ale nikt tego nie rozbiera – argumentuje Gutka będący za odrestaurowaniem zabytku.

Burmistrz Lwówka Śląskiego nie odpuszcza i w marcu na decyzję Ministra Kultury poskarżyła się do sądu. Szczęsna nie zgadza się na to, żeby to konserwator, minister decydowali o przyszłości budynków w mieście, o tym czy są czy nie zabytkami. Postępowanie przed warszawskim sądem najprawdopodobniej nie zostało jeszcze zakończone.

Sprawę słodowni w Lwówku Śląskim znakomicie puentuje prowadzący wywiady dziennikarz Radia Wrocław: – Obiekt raz wpisany do rejestru zabytków raczej nie jest z niego wykreślany. Sytuacja jest taka: To Miasto Lwówek Śląski od dekady jest właścicielem obiektu. Miasto doprowadziło go do ruiny, a teraz to samo Miasto otrzymałoby premię, czyli wykreślenie obiektu z rejestru zabytków po to tylko, aby mogło sprzedać plac po słodowni. Gdyby to było możliwe każdy właściciel niechcianego zabytku doprowadziłby go do ruiny, złożył wniosek o jego wykreślenie z rejestru zabytków, wyburzył i sprzedał plac po obiekcie. Nie trudno się domyślić, co zostałoby z wielu niechcianych zabytków – mówi dziennikarz Piotr Słowiński.

Władze Lwówka Śląskiego chyba same nie wierzą w wygraną przed sądem i uchylenie decyzji w sprawie wpisania słodowni do rejestru zabytków, a tym samym tego, iż Gmina będzie musiała zadbać o zapuszczony budynek.
W przyszłym tygodniu (31 lipca 2019 r.) w lwóweckim magistracie ma się odbyć specjalna, nadzwyczajna sesja poświęcona właśnie słodowni. Władze chcą podjąć uchwałę „protestacyjną” wobec decyzji konserwatora i ministra.

Warto także nadmienić, iż zanim Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków we Wrocławiu wydał decyzję o wpisaniu słodowni do rejestru zabytków ustalił stan faktyczny i prawny sprawy:

Budynek słodowni jest położony w ścisłym centrum Lwówka Śląskiego w południowo- zachodniej części historycznego ośrodka miejskiego. Słodownię wzniesiono w ostatniej części XIX w. w północnej pierzei ulicy Traugutta (początkowo budynek znajdował się w zwartej zabudowie, obecnie jest wolnostojący, przylegają do niego parterowe przybudówki). Postawienie słodowni było związane z dynamicznym rozwojem produkcji lokalnego browaru; ówczesny właściciel, pochodzący z Kowar Julius Hohberg (browar był jego własnością od 1861 r.) wzniósł budynek poza obszarem browaru, na północ od założenia.
Słodownię wymurowano z lokalnego kamienia (piaskowca) i cegły (maszynowa przemieszana ze strychowaną), otynkowano; pierwotnie wzniesiono ją na wysokość czterech kondygnacji i podpiwniczono, piątą kondygnację nadbudowano w późniejszym okresie; dobudowana kondygnacja stylistycznie nawiązywała do wcześniej wzniesionej części budynku. Słodownię założono na nieregularnym, wielobocznym rzucie, do bryły głównej dostawiono jednokondygnacyjne przybudówki (przy północnej i wschodniej elewacji), przy elewacji tylnej znajduje się wialnia, wznosząca się ponad wysokość bryły głównej. Całość nakryto drewnianym dachem krytym papą, z mocno wysuniętym okapem nad częścią południową, wspartym na kroksztynach.

Jak wynika z opinii Narodowego Instytutu Dziedzictwa Oddział Terenowy we Wrocławiu z sierpnia 2018 roku: „Architektura budynku jest skromna – reprezentuje uproszczony, rzeczowy neorenesans. (…) Nadanie fasadzie cech kamienicy czynszowej mogło być podyktowane potrzebą dostosowania budynku do powstałej w ostatniej ćwierci XIX stulecia w sąsiedztwie zabudowy o funkcjach mieszkalnych. Warto podkreślić, że nadbudowując najwyższą kondygnację słodowni, kontynuowano wcześniejszą dyspozycję fasady, bowiem przedłużono osie okienne i pseudoryzalitów, a całość ujednolicono nowym tynkiem położonym na wszystkich widocznych elewacjach.
Wartość artystyczna budynku wyraża się zatem w użyciu form neorenesansowych dla opracowania fasady. Było to działanie celowe i konsekwentnie prowadzone, o czym świadczy umieszczenie we wschodnim pseudoryzalicie pozornego przejazdu bramnego, (…) zabieg mający na celu zachowanie symetrii fasady. (…) Na wartość historyczną budynku składa się kilka elementów. Słodownia jest nietypowym, z racji lokalizacji poza zabudową browaru, przykładem budynku zespołu przemysłowego zlokalizowanego na terenie miasta średniowiecznego. Przebieg muru fasady wyznacza granicę dawnych parceli, wytyczonych w okresie lokacji miasta. Konstrukcja budynku z użyciem różnorodnych typów sklepień i stropów, jest świadectwem jego pierwotnej funkcji. Nadal czytelnej mimo likwidacji niemal całego wyposażenia służącego produkcji słodu. Budynek jest jednym z nielicznych elementów historycznej zabudowy, które zachowały się w obrębie murów miejskich po powojennych wyburzeniach.

Analiza korespondencji z lat 2011-2018 prowadzonej między Gminą Lwówek Śląski a WUOZ Delegaturą w Jeleniej Górze, a także ekspertyz techniczno-budowlanych załączanych do korespondencji wykazywała, że po nieudanej próbie sprzedaży budynku właściciel kilkukrotnie wnioskował o częściową, następnie całkowitą rozbiórkę obiektu. Z tego względu organ trzykrotnie występował do Narodowego Instytutu dziedzictwa z prośbą o opinię w sprawie (raz w związku z ewentualną sprzedażą i możliwością adaptacji, dwukrotnie w sprawie rozbiórki); W opinii Instytutu nie zachodziły szczególne okoliczności, które uzasadniałyby skreślenie budynku słodowni w ewidencji zabytków. Gmina jeszcze dwukrotnie wystąpiła z wnioskiem o rozbiórkę obiektu (jedno z postępowań zostało umorzone na jej wniosek). Postępowanie nie zostało zakończone wydaniem decyzji z powodu toczącego się innego postępowania – o wpis do rejestru zabytków przedmiotowego obiektu, które wszczęto dnia 24-07-2018r.

Podsumowując zgromadzony materiał dowodowy należy podkreślić, że budynek słodowni, mimo zniszczeń wynikających głównie z nie użytkowania obiektu, nie utracił wartości zabytkowych, które kwalifikowałyby go do objęcia ochroną poprzez wpis do rejestru zabytków. Wartość artystyczna wyraża się w użyciu form neorenesansowych w opracowaniu fasady, co było zabiegiem celowym i konsekwentnie przeprowadzonym; zachowano symetrię kompozycji poprzez przeprucie wysokich otworów okiennych mimo że funkcja obiektu tego nie wymagała. Wartości historyczne przejawiają się w kilku elementach: budynek słodowni jest przykładem zabudowy przemysłowej z końca XIX w., usytuowanej na terenie historycznego centrum miasta; mury obwodowe zostały zbudowane w granicach dawnych parceli z czasów lokacji miasta, ponadto konstrukcja budynku, w której użyto różnorodnych typów sklepień, charakterystycznych dla architektury przemysłowej, jest świadectwem jego pierwotnych funkcji. Obiekt jest przykładem architektury industrialnej położonej na terenie Lwówka Śląskiego, która przetrwała do obecnych czasów. Słodownia stanowi ważny element historycznej zabudowy, zachowanej w obrębie murów miejskich i jako taki jest materialnym świadectwem przeszłości oraz istotnym elementem lokalnej tożsamości kulturowej.

Zgodnie z art. 7 ww. ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wpis do rejestru zabytków jest jedną z form ochrony zabytków, która ma na celu zachowanie zabytków, w tym wypadku budynku słodowni położonego przy ul. Romualda Traugutta w miejscowości Lwówek Śląski, którego wartości zasługują na zachowanie a ochrona leży w interesie społecznym. – czytamy w decyzji Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu.